In de Volkskrant van 24 mei* stond een interessante beschouwing over voorgangers van de PVV in de Nederlandse politiek, die door buitensluiting met wisselend succes werden teruggedrongen.
In het artikel wordt historicus Bart Kromhout geciteerd, die de PVV vergelijkt met de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) in 1933 (al geeft hij direct aan dat de vergelijking hier en daar mank gaat). Overeenkomst is in ieder geval dat de andere Nederlandse politieke partijen niets van nieuwkomer NSB moesten hebben. Te extreem, nationalistisch en brutaal vond men destijds.De regering nam in 1933 forse maatregelen: zo was het voor ambtenaren op straffe van ontslag verboden om lid te zijn van de NSB. In 1935 wezen de kerken de partij van Mussert openlijk af. Dat hielp: het ledenaantal van de NSB liep terug en ook trok de partij minder kiezers. Ambtenaren wilden hun baan graag houden en de behoefte om bij een kerk te horen was in die tijd groot. Hieruit spreekt al direct dat dit in de huidige situatie met de PVV geen oplossing is.Ambtenaren ontslaan vanwege hun politieke voorkeur zal tegenwoordig niet zo snel gebeuren en wat de Kerk ervan vindt interesseert de PVV-stemmers geen bal.
Overigens bleef de NSB nog wel een tijdje bestaan, volgens politiek-historicus Koen Vossen omdat men hoopte op hulp uit het buitenland (afkomstig van Hitler en Mussolini) en zo concludeert Vossen, "Hoop doet leven."
Het zelfde geldt volgens Vossen voor het zwarte schaap ten tijde van de Koude Oorlog: de CPN (Communistische Partij Nederland). Ook van deze partij mochten ambtenaren geen lid zijn, de CPN werd nooit voor commissies gevraagd, mocht nergens aan mee doen. Toch bleef de partij bestaan: men koesterde een ideaal en hoopte op hulp uit Moskou. Of de PVV voldoende hoop en idealen uitdraagt is de vraag.Ook het buitenlandse, Europese avontuur van Wilders verloopt niet zo soepel als hij waarschijnlijk gehoopt heeft.
Toch zal de PVV nog wel een tijdje blijven: in 2009 publiceerden UvA-politicologen Joost van Spanje en Wouter van de Brug in Acta Politica de resultaten van hun onderzoek naar de reactie van kiezers op een cordon sanitaire voor verschillende anti-buitenlanderpartijen in Europa, zoals de Oostenrijkse FPO en de Centrum Democraten van Janmaat in Nederland.**Hun conclusie was dat buitensluiten soms wel werkt, maar niet als de partij in kwestie haar imago ermee weet te voeden. Dan trekt zij misschien juist dankzij het cordon sanitaire extra stemmen. Dat laatste lijkt op te gaan voor de PVV, of zoals het in de Volkskrant mooi wordt geformuleerd: "Wilders speelt met gemak het slachtoffertje van de andere pestkoppen in de klas".
Het proefschrift van Koen Vossen, getiteld Vrij vissen in het Vondelpark: kleine politieke partijen in Nederland 1918-1940 (2003) is te leen bij de Bushuisbibliotheek. Ook zijn publicatie uit 2013 Rondom Wilders: portret van de PVV is daar beschikbaar.
*Artikel van R. Veldhuizen in de Volkskrant 24-5-2014.
** 'The exclusion of Western European anti-immigration parties and its consequences for party choice. Acta Politica 44 (4): 353-384.
