Zonder diploma heb je niets te vertellen

Het is verrassend hoeveel titelcombinaties er zijn met het woord 'democratie'. Als je in Picarta op titelwoorden zoekt met d????democratie resulteert dit bijvoorbeeld in dialoogdemocratie en dramademocratie (naar een gelijknamig boek van socioloog Mark Elchardus uit 2004).  Een verdere rondgang door het alfabet levert een bonte hoeveelheid termen op, sommige ietwat gedateerd, andere heet van de naald: elitedemocratie, fragmentatiedemocratie, gedoog- en glasvezeldemocratie*, Hamburgerdemocratie**, internetdemocratie, jojo- en jukeboxdemocratie, kennisdemocratie (R.J. in 't Veld), karteldemocratie, mediademocratie, participatie- en polderdemocratie, radendemocratie, televisiedemocratie, volks- en vakbondsdemocratie, waaierdemocratie (bedacht door PvdA politicus Ed van Thijn) en - last but not least - de zakjapannerdemocratie***!

Aan al deze termen kan weer een nieuwe worden toegevoegd: diplomademocratie. Eind vorig jaar verscheen een boek met deze titel van de hand van Mark Bovens, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en Anchrit Wille, ooit student aan de UvA, nu docent/onderzoeker aan de Universiteit Leiden.De auteurs schetsen hierin een gespleten Nederlandse samenleving. Niet afkomst, geloof of inkomen zijn de oorzaak van die steeds groeiende tweedeling: het is opleiding.
Aan de ene kant bevinden zich de maatschappelijke elite, de hoogopgeleide Nederlanders, die zelf ook hoogopgeleide ouders hadden en hun kinderen koste wat kost ver houden van 'zwakke' en 'zwarte' scholen. Aan de andere kant de laag opgeleide Nederlanders, inclusief veel allochtonen, die niet verder komen dan vmbo.
Boven en Wille laten ook zien wat dit betekent voor de democratie: de opleidingselite deelt de lakens uit. De Nederlandse politieke, bestuurlijke en economische top bestaat volledig uit mensen met een academische opleiding. Funest is, zoals Marcel Hulspas terecht opmerkt in Dagblad De Pers d.d. 10-1-2011,  dat de zelfvoldane kliek van hoger opgeleiden neerkijkt op 'gewone', laagopgeleide Nederlanders, en de klachten van deze mensen over criminaliteit, stedelijk verval etc niet serieus neemt. Gevolg is dat de laagopgeleiden (samen een derde van het Nederlands electoraat) massaal stemden voor nieuw rechts (VVD, PVV). Ook de hoogopgeleiden hebben hun 'eigen' partijen: nl. Groen Links en D66.
De brede midden partijen, PvdA en CDA komen hierdoor in toenemende mate met lege handen te staan. Lange tijd werd in PvdA en SP-kringen gehoopt dat de laagopgeleiden door de economische crisis tot links zouden terugkeren. Maar dat blijkt niet zo te zijn: laagopgeleiden willen gehoord worden, zelfs als hen dat geld kost.
Een boeiend boek, Diplomademocratie,  en te leen in de Bushuisbibliotheek (op de plank onder nummer 89.32 297)

* over technologie en de toekomst van de PvdA in Socialisme en Democratie 1994.
** P.de Krom, Over rode kippen en Hamburgerdemocratie. VVD, 2006.
*** Zakjapannerdemocratie en de gekte van de dag: raadsleden over de kwaliteit van de raad. M.Sitniakowsky in NG-Magazine, 1997.